Fon Chraoibh

‘Ma tha thu a’ miannachadh duais àraidh anns a’ bheatha seo, a Ghreum, feumaidh tu grèim a ghabhail oirre. Nam biodh tu ag iarraidh a bhith nad lannsair, mar eisimplier, dh’fheumadh tu rudan eile a chur an dara taobh airson bliadhna no dhà.’

Thug Mgr Nahir, an lannsair cliùiteach, sùil orm thar a ghualainn, agus e a’ coiseachd nan trannsaichean ann an Ospadal Bhail’ Edein. B’ e duine air leth eireachdail spaideil a bha ann: cha robh ann ach ròineag ghlas no dhà a’ fàs am measg fhuilt dhuibh; bha deise chosgail ghorm air. Bhithinn a’ dol mar chompanach dha air na cuairtean-uàird aige – bha feum aige air preantas modhail (gun eireachdas) a ghiùlaineadh an leabhar-latha aige.

Rinn sinn ar slighe bho uàrd gu uàrd, tro na trannsaichean fada, suas na staidhreachan agus sìos na staidhreachan. Mar a b’ àbhaist, bha a h-uile duine a’ cur fàilte air le spèis agus, ’s dòcha, le beagan de dh’eagal. San dol seachad, bhiodh esan a’ gnogadh a chinn riutha gu gràsmhor mar a bha iomchaidh do dhuine uasal, ged a bha fios agam gum b’ urrainn dha a bhith cruaidh aig amannan – turas no dhà, bha e air beum a thoirt dhòmhsa gun adhbhar. Bhiodh e na b’ fheàrr gun a dhol na aghaidh. 

Bha sinn a’ fàgail ùard meidigeach an dèidh dha comhairle a thoirt do dh’fhear a bha a’ fulang le losgadh-bràghad nuair a thuirt banaltram ris gu sunndach, ‘Nollaig chridheil, a Mhgr Nahir, tha mi ’n dòchas gun toir Santa preusant snog dhuibh!’

Chuir seo clisgeadh air. ‘Obh, obh, a Ghreum! Cha mhòr nach deach e às mo chuimhne – tha e gu bhith Latha na Nollaige. Bu chòir dhuinn tadhal air an Dr Ashington. Bidh a’ chlionaig aice deiseil a-nis.’

Bha an Dr Ashington na ban-eòlaiche-cridhe – tè mun aon aois ri Mgr Nahir a bha an dà chuid math air a h-obair agus glè bhòidheach. Bha i pòsta aig an Dr Àdhamh Gardiner, fear macanta diùid a bha na phràmhaiche. Bu tric a bhiodh e ag obair còmhla ri Mgr Nahir aig Ospadal Bhail’ Edein agus aig a’ chlionaig phrìobhaidich a bha faisg air làimh. 

Mar a bha an lannsair an dùil, bha an Dr Ashington anns an oifis aice. Chuir i fàilte oirnn gu cridheil, ag ràdh gum feumamaid copan teatha agus pìos cèic a ghabhail còmhla rithe. 

Fhad’s a bha an teatha a’ tarraing, ge-tà, thug mi an aire gun robh Mgr Nahir a’ sìor fhàs anshocrach agus glaisneulach. Bha e follaiseach gun robh an Dr Ashington mothachail air seo – bha ise a’ coimhead nearbhasach cuideachd. Cha robh fios agam dè bha dol eatarra, ach bha rudeigin ann, gun teagamh. B’ e Mgr Nahir a bhris an t-sàmhchair throm. 

‘Tha gaol mo chridhe agam ort, Eubha,’ ars esan, ‘ach tha fios agad air a sin mar-thà.’

Thug an Dr Ashington sùil orm gu h-aithghearr. Mar a bhiodh dùil, bha i air a tàmailteachadh.

‘A Mhgr Nahir, chan e seo an t-àite freagarrach airson bruidhinn …’

‘Tha fios agam gu bheil gaol agad ormsa cuideachd, agus gun robh, bhon àm a bha sinn nar n-oileanaich mheidigeach agus a’ suirghe.’ 

Cha robh mi air guth a chluinntinn air seo. An ann an da-rìribh an bha an lannsair?

‘Cha tuig mi gu bràth carson a fhuair thu cuidhteas mi, no carson fon ghrèin a ghabh thu gnothach ris a’ bhuigean sin, Àdhamh …’

Chuir i stad air. ‘Fòghnaidh sin, a Mhgr Nahir,’ ars ise, ‘agus tha mi ag iarraidh oirbh bruidhinn air cuspair eile, mas e ur toil e … mas e ur toil e.’

‘Ma dhiùltas tu a-rithist mi, ’s urrainn dhomh cron a dhèanamh air an duine agad. Tha fios agad gun deach iarraidh orm a bhith nam cheann-suidhe air a’ chlionaig phrìobhaidich. Bidh buaidh agam.’

Bha mi a’ sealltainn an robh toll san ùrlar dhan leumainn, ach cha robh.

‘A bheil sibh a’ maoidheadh orm, a Mhgr Nahir? Tha mi cinnteach gum bi mise agus an cèile agam ceart gu leòr gun chuideachadh sam bith bhuaibhse. Tha mi duilich, ach bu chòir dhuibh falbh. Gun dàil!’

Aig an dearbh mhòmaid sin, ge-tà, bha gnogadh air an doras agus thàining an duine aice, an Dr Gardiner, a-steach dhan t-seòmar. Rinn e faite-gàire. ‘Tha mi duilich,’ ars esan, ‘tha mi ’n dòchas nach eil mi a’ briseadh a-steach air coinneamh chudromach.’  

‘Chan eil, idir, Àdhaimh,’ arsa Mgr Nahir, ag èirigh air a chasan gus fàilte a chur air a’ phràmhaiche. Chaidh a’ ghruaim a bha air an lannsair à fianais ann am priobadh na sùla agus, na h-àite, bha fiamh a ghàire tlàth ri fhaicinn air a ghnùis.

Sheas an triùir àrd-lighichean ann am meadhan an t-seòmair a’ bruidhinn a-null agus a-nall. Bha an lannsair làn eirmse, mar a b’ àbhaist, agus cha b’ fhada gus an robh a h-uile duine a’ gàireachdainn. B’ ann a bha e mar nach robh an còmhradh lasanta eadar Mgr Nahir agus an Dr Ashington idir ann. Bha mi air mo bhualadh balbh le ladarnas an lannsair – agus leis an fhèin-smachd aige.

An ceann leth uair a thìde, bha mi a’ leantainn ceumannan Mhgr Nahir a-rithist, air ais dhan uàrd-lannsa. 

Stad e ri taobh doras na h-oifis aige agus thionndaidh e thugam, ‘Mar a bha mi ag ràdh na bu tràithe, a Ghreum, ma tha thu a’ miannachadh duais àraidh anns a’ bheatha seo, feumaidh tu grèim a ghabhail oirre. Agus na gabh dragh ma bhios cnap-starra beag no dhà rin sguabadh às do rathad.’

(Chaidh an sgeulachd seo a bhrosnachadh le ‘Frau Bähni’ le Robert Walser, Berlin Stories, New York Review of Books 2006)